dil ve ant 155-159 etkinlikleri

Syf 155:

AÇIKLAYICI ANLATIM - ZARF (BELİRTEÇ)
a-
HAZIRLIK
1. Bilgi sahibi olunan bir konu hakkında açıklama yapılırken açıklaması yapılan konu özetleyici ve yargı bildiren ifadelerle verilmelidir.
2. Var olan problem ortaya konur ve bu problem açıklamalar, karşılaştırmalar ve örneklerle çözülmeye çalışılır.
3. Zamanın içinde yaşanılan an olduğu ve bu anın geçmiş, şimdi ve gelecekle parçalanmaz bir bütün olduğu vurgulanır.

1. Etkinlik
ANAYİ KİRLİLİĞİNİN BİTKİLERE ZARARI Prof. Dr. Sevim ZABUNOĞLU
Ekonomik ve toplumsal kalkınmanın ön şartı olan sanayileşme sonucu, hava, su, toprak gibi doğal ortamlar büyük oranlarda kirlenmektedir. Yalnız, kirlenmeler her zaman temizlenemez türden değildir. Sanayi atıklarının arıtılması veya hammadde olarak değerlendirilmesi yolundaki teknolojik gelişmeler üzerindeki çalışmalar devam etmektedir.
Sanayileşme ile yaratılan sorunların en önemlilerinden biri de yanlış yer seçimidir. Hatalı yer seçimi ile tarım topraklarımızın, doğal kaynakların ve turizm değeri olan alanlarımızın bir kısmı bugün büyük sorunlarla karşı karşıya kalmıştır.
Endüstrinin Neden Olduğu Kirlilik Hava, Su ve Toprağı Etkilemektedir.
Endüstriden doğan hava kirliliği, yanlış yer seçimi ve atık gazların yeterli teknik tedbirler alınmadan havaya btrakılmas /sonucu meydan gelmektedir. Örneğin, gübre endüstrisinde S02, Hs, CO, NH3,florlu gazlar, gübre tozları, uçucu küller ve diğerpartiküller üretim sırasında bacalardan çıkmakta ve çevreyi kirletmektedir.
Bu tür sorunlar yaratan iki tesis Samsun ilinde bulunan Türkiye Gübre Sanayii ve Karadeniz Bakır işletmeleri Fabrikalardır. Bu fabrikalar ülkemizin en verimli ovalarından biri olan ve yılda 3-4 ürün alınabilen Çarşamba Ovası'nın başlangıç kesiminde kurulmuştur. Fabrikaların işletmeye açılması ile yörede şikâyetler başlamış, özellikle çiftçinin en değerli üünü olan tütündeki zararlanmalar dikkati çekmiştir. Sorun her yıl çitfçi ile fabrika idareleri arasında açılan ve bugün milyarlarca liraya ulaşan tazminat davaları ile sürüp gitmektedir.
TÖGSAŞ (Azot Sanayi A.Ş) Fabrikası Eylül 1970, KBİ Fabrikası ise Ocak I973'te işletmeye açılmıştır. TÜGSAŞ Tesisleri Sülfürik Asit Ünitesi, Ffosforik Asit I ve II Ünitesi, Diamonyumfosfat (DAP) Gübre Ünitesi ve Triplesüperfosfat (TSP) Gübre Ünitesi olmak üzere beş kısımdan oluşmaktadır. Sülfürik Asit Fabrikası 217.000 ton/yıl kapasiteli, Fosforik Asit l ünitesi 71.700 ton/yıl, II ünitesi ise 108.800 ton/yıl kapasitelidir. DAP Gübre Fabrikası'm yıllık üretim kapasitesi 227.200 ton, TSP Gübre Fabrikası'nın ise 220.000 tondur.
KBİ tesisleri içerisinde bulunan Blister Bakır Fabrikası'nın yıllık üretim kapasitesi 40.800 ton Sülfürik Asit Fabrikası'nın 365.000 ton'dur. Konstarsyon ve eritme işlemleri sırasında oluşan S02 gazı, Asit Fabrikası'nın çalışmadığı durumda doğrudan havaya atılmaktadır. 152 m'lik bir baca vasıtasıyla yapılan bu emisyon, rüzgâr yönüne de bağlımı! olarak güneyde bulunan denizden yüksekliğği 250 m'ye ulaşan yamaçları etkisi altına almaktadır. Bu yamaçlarda ise dünyaca ünlü kaliteli aromatik şark tütünleri olan Samsun - Maden - Canik tütünlerini, etkili alanların % 90'mm kaplamaktadır.
Kirlilik kaynağı olarak görülen her iki tesis bacalarından yapılan emisyonlar dikkate alındığında, tarımsal alanlarda ve bitkiler üzerinde üç tip kirletici bulunduğu anlaşılmakladır.
1. S02 emisyonu: Yalnız TÜGSAŞ Sülfürik Asit Fabrikası'nda 625 kg/saat kükürt di-oksit cinsinden kükürtlü bileşikler havaya atılmaktadır. Bu miktar fabrikanın normal çalışma sürecinde atılmaktadır. Anormal şartlar diye tanımlanan ve tesisin duruş halinden işletmeye geçiş süresince normal çalışmada asit halinde tutulan % 12 - 14 S02 kapsayan gazlar da yarı kavrulmuş prit tozu ile birlikte dışarı atılmaktadır. Bölge ikliminin yağışlı olması ve havada nisbi rutubetin de yüksek bulunması sonucu, bu emisyon toprağa ve bitkilere doğrudan asit etkisi (H2SOj) yapabilmektedir. KBİ tesisleri ise, S02 emisyonu açısından TÜGSAŞ tesislerini de geride bırakmaktadır. Fabrikanın çalışmasına bağlı olarak atılan S02 miktarı 7000-11250 kg/saat'tır. KBİ Fabrikası gaz filtre cihazlarına sahiptir; ancak bu filtrelerin zaman zaman devre dışı kalması S02 emisyonunu değiştirmektedir.
2. Flor emisyonu: Fosfor i t bünyesinde florapatit halinde bulunan flor, fosforik asit ve triplesüperfosfat gübresi üretiminde diğer reaksiyon ürünleri ile birlikte reaksin ortamında bulunmakta ve gaz halinde bacadan havaya atılmaktadır. Gübre fabrikasından yapılan flor emisyonu I572glsaat'tır.
3. Ağır metaller: Her iki fabrika bacasından, özellikle KBİ tessileinden çevreye parti-kül halinde ağır metaller atılmaktadır. Bakır yanında demir, çinko ve mangan tarımsal alanlar ayayı/maktadır. Bu sonucu, uzun vadede etki kendini göstermektedir.
(Bilim ve Teknik, c.21, s.253, Aralık 1988)
• (Bkz. s.200; 5. Etkinlik)
İNCELEME
1. metin
1. Metin kompozisyon kavramını açıklamak için yazılmıştır.
2. Yazar açıklanan konuyla ilgili gerekli bilgiye sahiptir.
3. "Çoğunda bir yığın bilgi var fakat bunların konu ile ilgisi yok ve çoğu karmakarışık . Çeşitli konularda düzensiz bir yığın bilgiye sahip olmak yeterli değildir. Öğrenci herhangi bir konuda lüzumlu ile lüzumsuzu seçebilmeli, fikirlerini bir sıraya koymasını öğrenmelidir. Karışık bir taş, demir ve cam yığını bir araya geldi mi bir mimari eser vücuda gelmez. Fakat mimari, herşeyden önce, bir düzendir." cümleleri metinde problemin ortaya konduğu cümlelerdir.
4. Yazar, problemin çözümünde açıklama, örnekleme ve karşılaştırmalardan yararlanmıştır.
2. metin:
1. Metinde işlenen "çiçek" konusu değişik milletlerin çiçeğe ve dolayısıyla doğaya duyduğu sevgi yönüyle ele alınmıştır.
2. Metinde işlenen konu değişik milletlerin (Japonlar, Çinliler, Türkler) karşılaştırılması ve bu milletlerin çiçeğe ve doğaya verdiği önemi belirten örneklerle işlenmiştir.
ETKİNLİK (• "Kompozisyon" ve "Kurutulmuş Felsefe Bahçeleri" metinlerinde dil göndergesel işleviyle kullanılmıştır. Konu ile ilgili bilgiler değiştirilmeden, olduğu gibi verilmiştir.
ETKİNLİK• Metinlerdeki fiilleri, fiilimsileri ve isimleri niteleyen kelime örnekleri aşağıda verilmiştir.
*bir yığın M!g' - herhangi bir konu - mühim bir şey sıfat isim sıfat isim sıfat isim
muazzam bir malzeme - güzel bir mısra - yeni bir düzen sıfat isim sıfat isim sıfat isim
• korka korka dokunduğu - şöyle demiş - rastgele koparmazlar
zarf fiilimsi zarf fiil zarf fiil
özenle seçerler - kanını karışık olarak - saçma gelir zarf fiil zarf fiilimsi zarf fiil
• Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar isimleri, zarflar ise fiil veya fiilimsileri nitelemektedir. Durum zarflan fiil veya fiilimsileri durum yönünden niteleyerek metindeki cümlelere bu yönüyle anlam kazandırmıştır.
3. metin:1. Verilen metinde "hikâyede yoğunluk" kavramının hikâyelere göre değişen yönleri ele alınmıştır.
2. Yazar, metinde açıkladığı konuya hâkimdir.
3. "Kurutulmuş Felsefe Bahçesi" metninde karşılaştırma ve örneklendirmelerden yararlanılmıştır. "Hikâye Yoğunluk" metninde de tanımlama, örneklendirme, benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanma yöntemlerinden faydalanılmıştır.
ETKİNLİK• "Hikâyede Yoğunluk" metninde yazar okuyucuya seslenmiştir.
• Yazar işlediği konuyu, okuyucuya olduğu gibi, karmaşık ve anlaşılması zor cümlelere yer vermeden aktarmaya çalışmıştır.
ETKİNLİK
Metinlerle ilgili tabloda verilen özelliklerin hepsi tüm metinler için geçerlidir.
ANLAMA YORUMLAMA

ETKİNLİK• Açıklayıcı anlatımlarda dil göndergesel işlevinde kullanılır, düşünce veya duygu kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir ve konu örneklerle, karşılaştırmalarla açıklanmaya çalışılır.
ETKİNLİK
Açıklayıcı anlatımla ilgili tabloda verilen özellikleri defterinize yazınız.
ETKİNLİK• "Çevrenin turizm potansiyelinin etkili bir tanıtımı için öncellikle çevrenin doğal ve tarihi güzelliklerinin çok iyi tanıtılması gerekir. Çeşitli tanıtım ve reklamlarla bölgelerin turizm potansiyelinin arttığı görülür."
--' i
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME \
1. * Açıklayıcı anlatımda kesin ve açık ifadenin önemi büyüktür. (D)
* Açıklayıcı metinlerde tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma, örneklendirme, benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanmak esastır. (D)
* Açıklayıcı yazılarda kelimelerin mecaz anlamlarında kullanılmasına özen gösterilir. (Y) Çünkü açıklayıcı metinlerde kelimelerin gerçek anlamda kullanılmasına özen gösterilir.
2. Doğru Yanıt E seçeneğidir. "Ölesiye" sözcüğü "çalış", eylemini durum yönünden belirtmiştir.
3. Doğru yanıt E seçeneğidir. Diğer scçeneklerdeki ikilemeler zarf, E seçeneğindeki ikileme sıfat görevindedir.
4. Doğru yanıt E seçeneğidir. Açıklayıcı metinlerde okuyucunun belli bir birikime sahip olması gerekir.
5. * Açıklayıcı anlatımda açıklama, aydınlatma, bilgi verme esastır.
* Kesin, açık ve anlaşılır ifadelere yer verilir.
* Dil göndergesel işleviyle kullanılır.
* Kelimeler gerçek anlamında kullanılır.
* Açıklama yapılırken karşılaştırma ve örneklendirmelerden yararlanılır.
* İşlenen konu hakkında tecrübeli olunması gerekir.

paylaşm için saol memo